Het grondbeleid heeft een grote financiële impact. Naast grote uitgaven en inkomsten kan sprake zijn van grote financiële risico’s. Het grondbeleid heeft grote invloed op het gebied van de ruimtelijke ontwikkeling binnen de gemeente maar kan tevens als instrument worden ingezet bij andere gemeentelijke beleidsprogramma’s zoals bij de programma’s Vrije tijd, Openbare ruimte en Inkomen, werk en zorg.

Grondexploitaties (actief grondbeleid)
Met ingang van 2016 is op basis van de "Notitie grondexploitaties" van de commissie BBV alleen sprake van een grondexploitatie wanneer de gemeente een actief grondbeleid voert. Dit betekent dat de gemeente grond koopt, die bouw- en woonrijp maakt en weer verkoopt of in erfpacht uitgeeft aan ontwikkelaars, aannemers en particulieren.

Private ontwikkelingen (faciliterend grondbeleid)
Van faciliterend grondbeleid is sprake wanneer bouwplannen worden gerealiseerd op grond van particuliere eigenaren en de gemeente kostenverhaal pleegt.

Op grond van de grondexploitatiewet, die per 1 juli 2008 van kracht is geworden, hebben gemeenten meer instrumenten gekregen om publiekrechtelijk kosten te verhalen. In plaats van een bevoegdheid is vanaf 1 juli 2008 sprake van een gemeentelijke plicht om de grondexploitatiekosten te verhalen. Dit kan middels overeenkomsten of door middel van het exploitatieplan.